ระบบท่อดักท์แอร์ หรือ ท่อส่งลมเย็น เป็นระบบที่สร้างจากส่วนประกอบต่าง ๆ ของท่อดักท์แอร์ ทำหน้าที่หลักในการลำเลียงอากาศจากจุดหนึ่ง ไปยังจุดต่าง ๆ ในอาคาร โดยสามารถลำเลียงอากาศในทิศทางเดียวหรือหลายทิศทางได้ ซึ่งแอร์ท่อดักท์ หรือแอร์ท่อลม เป็นที่นิยมติดตั้งภายในอาคารสถานทีที่มีบริเวณค่อนข้างกว้าง เช่น การติดตั้งระบบท่อแอร์ในห้าง, แอร์สำนักงาน, โรงแรม, แอร์โรงงาน เป็นต้น
การออกแบบระบบท่อดักท์แอร์ (ท่อส่งลม) ที่ดี จะต้องคำนึงถึงหลักการวิศวกรรมทั้งด้านวิชาการและด้านปฏิบัติ สามารถติดตั้งได้จริง เป็นที่ทราบกันดีว่าระบบท่อดักท์แอร์ (ท่อส่งลม) นั้น มีวิธีการออกแบบการเลือกขนาด วิธีการติดตั้ง รวมทั้งลักษณะโครงสร้างของระบบท่อดักท์แอร์ (ท่อส่งลม) อยู่หลายประเภท การออกแบบและเลือกใช้ระบบท่อดักท์แอร์ (ท่อส่งลม) จึงต้องคำนึงถึงประสิทธิภาพ และคุ้มค่ากับการลงทุน อีกทั้งยังต้องเหมาะสมกับการใช้งานด้วย
นอกเหนือจากชนิด การเลือกขนาด และการออกแบบระบบท่อส่งลมเย็นแล้ว การออกแบบจะต้องคำนึงถึงปัจจัยหลัก 2 ประการ คือ ความดันอากาศ (Pressure) และความเร็วอากาศในท่อลม (Air Velocity) ความดันอากาศมีผลกระทบโดยตรงต่อโครงสร้างชนิดและความแข็งแรงของท่อส่งลม การรั่วไหลของอากาศและการบิดตัว ในขณะที่ความเร็วลมจะส่งผลกระทบต่อระดับความดังของเสียงในท่อลม การสั่นสะเทือนและความเสียดทาน (friction loss) ของอากาศในท่อส่งลม
การกำหนดมาตรฐานของระบบท่อดักท์แอร์ (ท่อส่งลม) จะต้องกำหนดให้ชัดเจนว่าระบบท่อดักท์แอร์ (ท่อส่งลม) นั้นสามารถรับความดันได้ในระดับเท่าไร ไม่ว่าจะเป็น ทั้งระบบ หรือการกำหนดเฉพาะเพียงบางส่วน หากจะกำหนดว่าระบบท่อดักท์แอร์ (ท่อส่งลม) จะต้องสามารถทนความดันเท่ากับความดันของลมที่ออกมาจากพัดลม จะเป็นการกำหนดระดับความดันท่อส่งที่เกินความจำเป็น ด้วยข้อเท็จจริงที่ว่าความดันลมนั้นจะลดลงไปเรื่อย ๆ ตามระยะทางของท่อลม และความดันลมที่หัวจ่ายมักจะน้อยกว่า 1/2 นิ้วของน้ำ หรือ 125 ปาสคอล (Pa)
เพื่อให้ระบบท่อดักท์แอร์ (ท่อส่งลม) สามารถทำงานตามที่ได้กำหนดไว้ ส่วนประกอบของระบบท่อดักท์แอร์ (ท่อส่งลม) จะต้องเป็นไปตามข้อกำหนดประสิทธิภาพพื้นฐานสำหรับการติดตั้งแอร์ ส่วนประกอบหลัก ๆ ของระบบท่อดักท์แอร์ (ท่อส่งลม) ได้แก่ แผ่นโลหะ, โครงสร้างเสริม, ตะเข็บ และรอยต่อของตะเข็บการกำหนดขอบเขตและค่าต่าง ๆ ของส่วนประกอบ จะต้องคำนึงถึงหลักวิศวกรรม และหลักทางปฏิบัติให้ถูกต้องโดยมีข้อกำหนดสำคัญดังนี้
ในการกำหนดขอบเขตและค่าต่าง ๆ ของส่วนประกอบในระบบท่อดักท์แอร์ (ท่อส่งลม) การออกแบบจะต้องคำนึงถึงผลกระทบจากความดันตกคร่อมระหว่างผนังท่อลม ความดันลด (friction drop) ของอากาศในท่อลม ความเร็วลม การรั่วไหลเข้า/ออกของอากาศ รวมไปถึงความแข็งแรงและภาพลักษณ์โดยรวมของระบบและส่วนประกอบ
ในการกำหนดวิธีการสร้าง การประกอบระบบท่อดักท์แอร์ (ท่อส่งลม) ยังจะต้องคำนึงถึงวิธีการที่เหมาะสมในการสร้าง เพื่อให้ได้มาซึ่งระบบท่อดักท์แอร์ (ท่อส่งลม) ที่ทำงานตามที่ต้องการวิธีการต่าง ๆ นั้นจะต้องถูกตรวจสอบและระบุให้ชัดเจนในข้อกำหนดของการสร้างระบบท่อดักท์แอร์ (ท่อส่งลม)
สำหรับการกำหนดระดับชั้นและให้ใช้ตารางอ้างอิงที่ 1-1 สำหรับการกำหนดค่าความดันสถิตที่แน่นอนสำหรับแต่ละระบบท่อดักท์แอร์ (ท่อส่งลมเย็น)
ตารางที่ 1-1 แสดงการจำแนกท่อดักท์แอร์ (ท่อส่งลม) ตามความดันและความเร็วลม
ระดับความเร็วลม | 2000 (ฟุตต่อนาที) | 2500 (ฟุตต่อนาที) | 4000 (ฟุตต่อนาที) | ||||||
ระดับชั้นของความดันสถิต (นิ้วของน้ำ) | +1/2 | -1/2 | +1 | -1 | +2 | -2 | +3 | -3 | +4 |
ท่อเหลี่ยม | A | A | STD | STD | STV | STV | A | A | A |
ท่อกลม | A | A | STD | STD | STV | STV | A | A | A |
ท่อวงรี | A | STD | STV | A | A | ||||
ท่อยืดหยุ่น | A | A | STD | STD | STV | A | A |
หมายเหตุ ตารางที่ 1-1
“STV” หมายถึง มาตรฐานของระบบท่อดักท์แอร์ (ท่อส่งลม) ทั่วไป ที่ผู้ออกแบบไม่ได้ระบุระดับชั้นของแรงดันในระบบท่อดักท์แอร์ (ท่อส่งลม), ประเภทปริมาณลมไม่คงที่
ตารางที่ 1-2 ช่วงความดันใช้งาน
ความดันสถิต (Static Pressure) | |
ระดับความดัน (นิ้วของน้ำ) | ช่วงความดันใช้งาน (นิ้วของน้ำ) |
1/2” | ไม่เกิน 1/2” |
1” | มากกว่า 1/2” ถึง 1” |
2” | มากกว่า 1” ถึง 2” |
3” | มากกว่า 2” ถึง 3” |
4” | มากกว่า 3” ถึง 4” |
6” | มากกว่า 4” ถึง 6” |
10” | มากกว่า 6” ถึง 10” |
ข้อควรระวัง
โครงสร้างระบบท่อดักท์แอร์ (ท่อส่งลม) ใช้สำหรับการระบายอากาศ การจ่ายลมร้อน ลมเย็น และระบบปรับอากาศทั่วไป และอาจนำไปใช้กับระบบดูดอากาศเสีย แต่ไม่ได้รวมถึงระบบที่มีการนำพาอนุภาคควันที่มีการกัดกร่อนไอของสารที่สามารถติดไฟได้ หรือระบบที่ใช้ในกระบวนการอุตสาหกรรม แต่ในบางกรณีสามารถที่จะนำไปใช้ได้
ส่วนประกอบพื้นฐานของท่อดักท์แอร์ (ท่อส่งลมเย็น) ได้แก่ ผนังท่อ ข้อต่อ ตัวเสริมความแข็งแรงที่ข้อต่อ หรือระหว่างข้อต่อกับตัวยึด ซึ่งส่วนประกอบดังกล่าวจะถูกนำมาประกอบเข้าด้วยกัน เพื่อให้เหมาะสมกับประเภทของความดันและขนาดของตัวท่อลม สำหรับประเภทของความดันระดับหนึ่งๆ การออกแบบจะต้องเลือกผนังท่อรวมทั้งข้อต่อและตัวเสริมความแข็งแรงมีความสามารถที่จะทนต่อสภาวะความดันนั้นๆ ได้ การนำส่วนประกอบที่ใช้ทำท่อลมที่ใช้ในระบบที่มีความดันสูงกว่ามาใช้ในระบบที่มีความดันน้อยกว่า หรือท่อลมที่มีขนาดใหญ่กว่ามาใช้กับท่อลมที่มีขนาดเล็กกว่าย่อมสามารถจะทำได้
อย่างไรก็ตาม การเลือกใช้วัสดุต่ำกว่ามาตรฐานต่ำสุดไม่สามารถนำมาเป็นข้ออ้าง ให้ใช้อุปกรณ์อื่น ๆ ในระบบที่มีข้อกำหนดต่ำกว่า หรือแย่กว่ามาตรฐานได้ ตัวอย่างเช่น การเลือกใช้ตัวเสริมความแข็งแรงที่แข็งแรงขึ้นมิได้หมายความว่า จะสามารถลดระยะห่างระหว่างตัวเสริมความแข็งแรงลงได้ ความต้องการขั้นต่ำสุดของส่วนประกอบแต่ละชิ้นยังคงเหมือนเดิมสำหรับความกว้างของท่อหนึ่ง ๆ
การผลิตหรือการติดตั้งจะต้องเลือกคุณสมบัติข้อต่อ ตะเข็บ ตัวเสริมความแข็งแรงและตัวยึดที่จะใช้ประกอบขึ้นเป็นท่อลม เพื่อให้ใช้งานภายใต้คุณลักษณะของท่อที่ได้ระบุไว้ การออกแบบจำเป็นจะต้องกำหนดมาตรฐานให้เหมาะสมกับแต่ละงานภายใต้ข้อจำกัดนั้น ๆ
ประสบการณ์ในการสร้างระบบท่อดักท์ (ท่อส่งลมเย็น) นั้นมีความสำคัญเป็นอย่างๆ ไม่มีหนังสือหรือตำราคู่มือใด ๆ ที่จะสามารถอธิบายถึงรายละเอียดของการออกแบบเลือกใช้อุปกรณ์ติดตั้งได้ การเลือกอุปกรณ์อย่างไม่ใส่ใจและการทำงานที่ขาดฝีมือที่ดี ลดคุณภาพของงานที่สร้างขึ้น อย่างไรก็ดีการที่ผู้รับเหมาติดตั้งจะต้องรับผิดชอบกับการเลือกใช้อุปกรณ์ที่ดีนั้น มิได้หมายถึงการที่ผู้รับเหมาจะต้องรับผิดชอบแทนผู้ออกแบบที่ขาดการเอาใจใส่ในการออกแบบด้วย
ท่อลมสี่เหลี่ยมที่ใช้ส่งลม อาจรับภาระอันเนื่องจากความดันสถิตภายในท่อ และการสั่นสะเทือนจากความปั่นป่วนของอากาศ ดังนั้นการสร้างท่อลมต้องคำนึงถึงองค์ประกอบหลายประการเช่น ลักษณะการสร้างท่อลม ความต้องการในการซีลแนวท่อลม ชนิดของวัสดุทั้งตัวท่อและการจับยึดหรือแขวน เป็นต้น
ลักษณะของท่อลมชนิดสี่เหลี่ยมต้องสร้างให้มีความแข็งแรงพอที่จะต้านทานภาระของอากาศภายในได้ ท่อลมในการสร้างท่อลมต้องตัดแผ่นโลหะให้ได้ขนาดที่ต้องการ แล้วจึงพับและประกอบเป็นท่อโดยยึดด้วยตะเข็บ และข้อต่ออาจเสริมให้แข็งแรงตามความเหมาะสม
90 ซอยจรัญสนิทวงศ์ 40/1 ถนนจรัญสนิทวงศ์ แขวงบางยี่ขัน เขตบางพลัด กรุงเทพฯ 10700